Uwaga to zdolność do selekcjonowania bodźców ze świata zewnętrznego. Pomaga nam wybierać źródła stymulacji, a ignorować inne. Przykładowo jeśli siedzimy w kawiarni czytając gazetę, możemy skoncentrować się na czytanej treści i nie zwracać uwagi na toczące się dokoła rozmowy.

Uwaga to także czujność i gotowość do działania. Przykładowo, gdy sprinter oczekuje na pojawienie się hasła „start” - jest w stanie wzmożonej gotowości i cała jego uwaga skierowana jest na oczekiwany bodziec. Wtedy ignoruje wszystkie pozostałe sygnały z zewnątrz - takie nieistotne sygnały nazywane są „szumem”. Czujność to bardzo ważna umiejętność, szczególnie w przypadku profesji takich jak kontroler lotu czy żołnierz.

Uwaga to także aktywny proces związany z przeszukiwaniem pola widzenia w celu znalezienia obiektów spełniających określone warunki.

Gdy wchodzisz do serwisu Neurogra i chcesz znaleźć informacje o ćwiczeniu uwagi, przeszukujesz strony starając się wyszukać w nich słowo „uwaga”. Istotne jest to, że przeszukując pole wzrokowe musisz aktywnie unikać bodźców zakłócających. Przykładowo, jeśli na ekranie będzie wiele słów przypominających wspomniane hasło „uwaga”, trudniej będzie je znaleźć, niż gdyby tylko jeden taki wyraz pojawił się na monitorze.

Nasz organizm ukierunkowuje uwagę na bodźce środowiska w zależności od ich źródła.

Bodźce pochodzące z zewnątrz są niezależne od naszej woli. Jeśli prowadzimy samochód i na drogę wybiegnie jeleń - to ten bodziec przyciągnie uwagę. Gdy idąc ulicą nagle usłyszymy głośny krzyk, to z pewnością odwrócimy głowę w stronę tego wyraźnego bodźca. Zwracamy na nie uwagę czy tego chcemy, czy nie. Ten aspekt uwagi ma bardzo ważne podłoże ewolucyjne - w puszczy kluczowe znaczenie miała szybka reakcja na wroga (np. „uciekać” jeśli widzimy dzikie zwierzę).

Bodźce pochodzące z wewnątrz są ukierunkowane przez cel. Ten rodzaj uwagi nazywany jest także „kontrolą uwagową” czyli to osoba samodzielnie decyduje, na jakim aspekcie rzeczywistości skoncentrować uwagę. W przypadku, gdy czytamy bardzo trudny tekst to właśnie te procesy pozwalają nam ignorować to, co dzieje się w pokoju i w pełni poświęcić się lekturze. To kontrola uwagi jest tak istotna, gdy stoimy przed rozwiązaniem zadania, które nie jest dla nas oczywiste.

Przykładowo, zawiązanie butów nie wymaga od nas uwagi, bo stało się czynnością automatyczną, ale przeczytanie tego tekstu - jak najbardziej wymaga od nas skupienia oraz nie zwracania uwagi na to, co dzieje sie obok (szum, ludzie, rozmowy).